05-092 Łomianki, ul. Wydmowa 4

Domin Consulting sp. z o.o. biuletyn informacyjny SAMOZATRUDNIENIE SCHEMATEM PODATKOWYM?

SAMOZATRUDNIENIE SCHEMATEM PODATKOWYM?

Nałożenie na przedsiębiorców nowych obowiązków, jeszcze nigdy nie wzbudzało tyle emocji, co obowiązujący od nowego roku obowiązek raportowania schematów podatkowych.
Skomplikowany charakter procedury zgłaszania schematu podatkowego, nieostrość przepisów i duża dobrowolność w ich interpretacji w przyszłości to tylko nieliczne problemy spędzające przedsiębiorcom sen z oczu. Zatem postaram się choć trochę rozjaśnić ten problem.
Otóż w całym świecie jest tendencja przenoszenia środków finansowych za granicę do tzw. rajów podatkowych stosujących szkodliwą konkurencje podatkową. Szukając adekwatnych rozwiązań, które umożliwią działanie zanim dojdzie do uszczuplenia budżetu państw m.in. 25 maja 2018 roku Rada UE uchwaliła nowelizację dyrektywy w sprawie współpracy administracyjnej (tzw. dyrektywa DAC6), do której implementacji zobowiązana jest również Polska.
Dyrektywa w swoim głównym założeniu ma pomóc państwom członkowskim UE w szybkiej, adekwatnej reakcji na nielegalne, nieetyczne praktyki podatkowe (np. poprzez prowadzenie kontroli podatkowych) i załataniu luk w prawie podatkowym.

Dyrektywa unijna nakłada przymus informowania o schematach podatkowych właściwe krajowe organy skarbowe, które z kolei będą wymieniać się nabytą wiedzą z
odpowiednikami w państwach członkowskich. Dostęp do niej będzie miała również Komisja Europejska. Według unijnego prawodawcy schemat musi zawierać w sobie
element transgraniczny, czyli dotyczyć co najmniej dwóch państw Unii lub państwa Unii i kraju trzeciego. Niezbędny jest udział podmiotu zagranicznego lub podmiotu, który działa poza granicami danego państwa, czyli na przykład podmiotu polskiego prowadzącego działalność za granicą.

1 stycznia 2019 roku weszła więc w życie nowelizacja Ordynacji podatkowej wprowadzająca obowiązek przekazywania do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej informacji o schematach podatkowych (nowy rozdział 11a Ordynacji podatkowej). W uproszczeniu, chodzi o tworzenie przez podmioty abstrakcyjnych schematów podatkowych, wykorzystywanych do optymalizacji podatkowej. Nowe
regulacje dotyczą wszystkich podatników, a sankcje przewidziane za nieprzestrzeganie nowych przepisów są surowe.

Przez schemat podatkowy należy rozumieć uzgodnienie, które spełnia określone w ustawie kryteria. Schematami podatkowymi są więc wszelkiego rodzaju uzgodnienia, które mają, lub mogą mieć wpływ na opodatkowanie. W praktyce schemat podatkowy został w przepisach zdefiniowany bardzo szeroko – stąd wydaje się, że obowiązkowi raportowania potencjalnie polegać może bardzo szeroka gama zdarzeń gospodarczych.

Jednak, aby schemat został objęty raportowaniem, musi zawierać w sobie cechy budzące wątpliwości, a więc wskazujące, iż chodzi w nim o unikanie opodatkowania.
Zarówno dyrektywa, jak i nasze przepisy zalicza do nich:

· wykorzystywanie strat nabywanego przedsiębiorstwa w celu zmniejszenia obciążenia podatkowego,
· przekształcenie dochodu w kapitał, darowizny lub inne kategorie dochodów, które są niżej opodatkowane lub zwolnione z podatku,
· zakup spółki zadłużonej, której straty można by odliczyć od dochodu,
· angażowanie podmiotów pośredniczących nieodgrywających innych funkcji gospodarczych,
· zawieranie transakcji wzajemnie się kompensujących lub znoszących,
· korzystanie z odliczeń lub ulg z tego samego tytułu w dwóch lub więcej państwach,
· optymalizacja związana z transakcją pozwalającą na preferencje podatkowe w dwóch różnych państwach lub gdy jedna ze stron ma siedzibę w raju podatkowym.
Niezbędne przy tym jest zaistnienie warunku, iż główną korzyścią (lub jedną z głównych korzyści), jakie dana osoba oczekuje dzięki konkretnemu schematowi, jest przede wszystkim korzyść podatkowa.

Kiedy raportowaniu podlegają schematy krajowe?

Schematy krajowe będą podlegały raportowaniu, gdy korzystający, czyli przedsiębiorca, będzie podmiotem kwalifikowanym (tzw. przychody, koszty lub aktywa
korzystającego lub jego podmiotu powiązanego przekraczają 10 mln EUR, lub gdy schemat dotyczy rzeczy lub praw o wartości rynkowej powyżej 2.5 mln
EUR), i jednocześnie:
1. główną lub jedną z głównych korzyści, którą korzystający spodziewa się osiągnąć w związku ze schematem, jest korzyść podatkowa, – co należy przyjąć, że jeżeli na podstawie istniejących okoliczności oraz faktów, przedsiębiorca działający rozsądnie i kierujący się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej mógłby zasadnie wybrać inny sposób postępowania niż tylko osiągnięcie korzyści podatkowej (rozumiana bardzo szeroko – zasadniczo jako każde obniżenie wysokości zobowiązania podatkowego lub opóźnienie jego powstania), a dodatkowo spełniony
jest przynajmniej jeden inny warunek z tzw. ogólnej cechy rozpoznawczej (m.in. dokumentacja albo forma czynności nie wymaga istotnych zmian w zależności od
przedsiębiorcy; istnieje zobowiązanie do zachowania w poufności sposobu, w jaki uzyskuje się korzyść podatkową; wynagrodzenie dla doradcy ustalone na
zasadzie np. success fee (wynagrodzenie zależne od wyniku sprawy), lub
2. bez względu na to, jaka jest główna korzyść ze schematu – jeżeli spełnia on co najmniej jeden z szeregu różnych innych warunków – na przykład:
· ma wpływ na część odroczoną podatku dochodowego lub aktywa albo rezerwy z tytułu podatku odroczonego istotny dla jednostki w rozumieniu rachunkowym i wpływ ten przekracza 5 mln zł rocznie,
· dotyczy niepobrania podatku u źródła w kwocie powyżej 5 mln zł rocznie, który to podatek byłby pobrany w przypadku niestosowania umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub zwolnienia.

Raportowaniu podlegają również schematy transgraniczne tj. dotyczące dwu lub więcej państw UE albo państwa UE i państwa trzeciego; przede wszystkim z udziałem podmiotów zagranicznych lub prowadzących działalność poza granicami danego państwa członkowskiego (art.86a §1 ust.12 i 13 Ord.podat.), bez względu na to, czy korzystający jest podmiotem kwalifikowanym – w sytuacji, gdy:

1. główną lub jedną z głównych korzyści, którą korzystający spodziewa się osiągnąć w związku ze schematem, jest korzyść podatkowa (rozumiana analogicznie jak przy schematach krajowych), a dodatkowo spełniony jest przynajmniej jeden inny warunek z tzw. ogólnej cechy rozpoznawczej (katalog tych warunków jest nieco węższy niż przy schematach krajowych), lub

2. bez względu na to, jaka jest główna korzyść ze schematu – jeżeli spełnia on co najmniej jeden z szeregu różnych warunków wymienionych w ustawie, na przykład:
a) występują zaliczane do KUP płatności transgraniczne na rzecz podmiotów powiązanych położonych w rajach podatkowych,
b) ten sam dochód lub majątek korzysta z metod mających na celu unikanie podwójnego opodatkowania w więcej niż jednym państwie,
c) występuje nieprzejrzysta struktura własności prawnej lub trudny do ustalenia jest beneficjent rzeczywisty,
d) dochodzi do przeniesienia praw do trudnych do wyceny wartości niematerialnych.

Powyższe pokazuje, że ograniczenie obowiązku raportowania schematów podatkowych, zależne jest od przekroczenia wskazanego w ustawie limitu kwotowego.
Wynika z tego, że obowiązek taki nie dotyczy małych przedsiębiorstw, chyba że firmy o mniejszych obrotach współpracują z zagraniczną firmą – wtedy są zobowiązane raportować tzw. schematy transgraniczne. Oznacza to, że małe firmy (i ich doradcy), które na przykład zakładają spółki zależne za granicą i dokonują z nimi pewnych rodzajów transakcji i rozliczeń bądź dokonują innych działań z zagranicą, które mogą być uznane za schemat podatkowy, będą zobowiązane do raportowania. Gdyby podatnik o obrotach mniejszych niż 10 mln euro zechciał obecnie skorzystać z tzw. struktur cypryjskich, musiałby to zgłosić.
Takim przykładem schematu może być też np. założenie spółki zależnej w Czechach, gdzie wprawdzie nie dokonuje się wielkich operacji, ale na tę spółkę rejestruje się auto.

Ale uwaga! Za schemat podatkowy może być uznana również sytuacja, gdy np. otrzymujemy za darmo usługę wynajmu nieruchomości, za którą powinniśmy „na wolnym” rynku zapłacić, zatem otrzymujemy przychód podlegający opodatkowaniu. Jeśli jednak jest to świadczenie wzajemne, na przykład prowadzimy usługi informatyczne w jednym pomieszczeniu tej nieruchomości i świadczymy nieodpłatnie je w firmie wynajmującego, to nie jesteśmy już zobowiązani do zapłaty podatku. Oczywiście najem lokalu to jeden z przykładów, to samo dotyczy pożyczek, udostępniania maszyn, samochodów itp. Wynika z tego również, że sytuacje te mogą dotyczyć również małych firm, które nie przekraczają wspomnianych limitów obrotu.

Obowiązek raportowania schematów mają trzy grupy podmiotów: promotorzy, korzystający i wspomagający. Definiując zatem zakres swojego obowiązku powinniśmy przede wszystkim odpowiedzieć sobie na pytanie jakie funkcje pełnimy w danym uzgodnieniu.

Jeżeli podejmowane przez nas działania polegają na opracowaniu, oferowaniu, udostępnianiu, wdrażaniu lub zarządzaniu wdrażaniem uzgodnienia – będziemy
występować w roli promotora.

Korzystającym będzie podmiot, któremu dane uzgodnienie jest udostępniane, u którego uzgodnienie jest wdrażane, który jest przygotowany do wdrożenia uzgodnienia lub który dokonał czynności służącej wdrożeniu uzgodnienia.

Natomiast w przypadku, gdy rola podmiotu będzie sprowadzała się do udzielania pomocy, wsparcia, porad dotyczących opracowania, wdrożenia do obrotu,
organizowania, udostępniania do wdrożenia lub nadzorowania wdrożenia uzgodnienia, wówczas taki podmiot będzie podmiotem nazywanym wspomagającym.

Przekładając więc powyższe definicje na praktykę:
· promotorem będzie doradca podatkowy, adwokat, radca prawny czy pracownik banku lub innej instytucji finansowej doradzającej klientom;
· korzystającym będzie przedsiębiorca,
· natomiast wspomagającym może być m.in. księgowy lub dyrektor finansowy, ale też biegły rewident, czy biuro księgowe.

Raportowaniu będzie podlegał szereg informacji dotyczących schematu, m.in. jego szczegółowy opis, zastosowane przepisy prawa podatkowego, jak również spodziewana wysokość korzyści podatkowej. Zaraportowanym schematom będzie nadawany tzw. NSP – numer schematu podatkowego.
Procedura zgłaszania schematów podatkowych, opisuje kolejność w jakiej poszczególne podmioty powinny zgłaszać informacje do Szefa KAS.

W większości przypadków promotor jest zobowiązany do poinformowania przedsiębiorcy (korzystającego) o zaistnieniu schematu podlegającego raportowaniu oraz o obowiązku zachowania przez niego tajemnicy zawodowej. W przypadku zwolnienia promotora z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej, promotor ma obowiązek zaraportowania schematu do Szefa KAS. Przedsiębiorca będzie zwolniony z tego obowiązku, jeśli uzyska numer schematu podatkowego od promotora, albo będzie musiał raportować schemat niezależnie od promotora, jeśli tego numeru nie uzyska, lub gdy nie korzysta z usług promotora.

Wyjątkowo obowiązkiem przekazania informacji o schemacie podatkowym może zostać obciążony wspomagający, np. biuro rachunkowe, jeśli nie otrzyma numeru schematu podatkowego oraz poweźmie wątpliwość, że dane uzgodnienie może stanowić schemat podatkowy.
Będzie on obowiązany, nie później niż w ciągu 5 dni roboczych, wystąpić do promotora lub korzystającego o przekazanie mu pisemnego oświadczenia, że dane uzgodnienie
nie stanowi schematu podatkowego, w przeciwnym wypadku powinien poinformować o tym fakcie Szefa KAS.

Procedura zgłaszania schematów została opisana w ustawie (art. 86b; 86c; 86d Ord.podat.), należy jednak pamiętać, że proces zgłaszania schematów jest skomplikowany i wymaga współdziałania wszystkich współpracujących przy uzgodnieniu w celu zapewnienia prawidłowego i terminowego przepływu informacji. Każdy podmiot ponosi bowiem we własnym zakresie odpowiedzialność karnoskarbową za niewypełnienie, nieprawidłowe wypełnienie lub nieterminowe
wypełnienie obowiązków związanych z raportowaniem schematów podatkowych.

Należy pamiętać, że nałożenie obowiązku raportowania na te instytucje i osoby nie zwalnia przedsiębiorcy z obowiązku zaraportowania schematów, jeśli nie zostanie on poinformowany przez podmiot zobowiązany do raportowania, że schemat ten został zgłoszony. Oprócz podmiotów krajowych, na mocy unijnej dyrektywy również podmioty zagraniczne są zobowiązane do przesyłania informacji o schematach
podatkowych, których uczestnikiem jest polski przedsiębiorca.

Jeśli schematu nie zgłosi tzw. promotor zajmujący się jego przygotowaniem, to obowiązek ten przejmuje przedsiębiorca. Zatem to przedsiębiorca jest zobowiązany do zgłoszenia schematu we własnym zakresie, jeśli nie zrobi tego instytucja, która uczestniczyła w przygotowaniu tego schematu. Podstawą do zwolnienia z tego obowiązku jest otrzymanie wspomnianego numeru schematu podatkowego NSP nadanego przez organy skarbowe. Nowe przepisy wymagają więc od przedsiębiorców wnikliwej analizy przeprowadzanych przez siebie jak i przez inne osoby (instytucje) tych transakcji i działań pod kątem kryteriów uznania ich za schematy podatkowe, a w przypadku zaistnienia ryzyka ich występowania opracowania procedur pozwalających identyfikować i zgłaszać schematy podatkowe.

Niewywiązywanie się z obowiązku zgłaszania schematów oraz nieposiadanie wewnętrznej procedury (obowiązek wdrożenia wewnętrznych procedur dotyczy wyłącznie tych osób prawnych lub jednostek nieposiadających osobowości prawnych, którzy są promotorami, zatrudniają promotorów lub wypłacają im wynagrodzenie, a ich przychody lub koszty przekroczyły w roku poprzedzającym rok obrotowy równowartość 8 mln złotych) może wiązać się z dotkliwymi karami finansowymi. Brak zgłoszenia może skutkować nałożeniem na osoby odpowiedzialne za zgłoszenie kary grzywny w wysokości do 720 stawek dziennych (obecnie to ponad 20 milionów PLN). Brak procedury może skutkować nałożeniem na podmiot zobowiązany do jej posiadania kary pieniężnej w wysokości do 2 milionów PLN – w szczególnych przypadkach kara ta może jednak wzrosnąć nawet do 10 milionów PLN.

Wprowadzając te przepisy fiskus liczy na to, że w ten sposób zniechęci podatników do podejmowania działań zmierzających do uzyskania korzyści podatkowej wskutek stosowania szkodliwych praktyk podatkowych, ponieważ, mając świadomość obowiązku składania raportu, zastanowią się, czy chcą ryzykować ujawnieniem danych oraz ewentualnymi sankcjami. Wprowadzenie obowiązku raportowania będzie sprzyjało zapobieganiu nadużyciom podatkowym. Budzi jednak liczne zastrzeżenia.

Niestety nie da się tutaj pogodzić, w zasadzie słusznych, intencji fiskusa z respektowaniem tajemnicy zawodowej. Każda strona ma własny punkt widzenia na temat optymalizacji podatkowej. Z jednej strony szkodliwa konkurencja podatkowa i funkcjonowanie rajów podatkowych spędza sen z powiek politykom (nie tylko z Polski), którzy wskazują, że raje podatkowe naruszają podstawowe zasady solidarności i elementarnej sprawiedliwości w ramach unii. Z drugiej strony profesjonaliści zawodowo zajmujący się doradztwem przedsiębiorcom wskazują, że działania optymalizacji nie polegają przecież na łamaniu prawa, a szukaniu rozwiązań, które nie naruszając prawa zapewnią klientom realne oszczędności.

Reasumując, można powiedzieć, że u źródła nowelizacji leżą raje podatkowe, które są wykorzystywane przez przedsiębiorców dla zapewnienia sobie odpowiednich oszczędności. Oczywiście im większe przedsiębiorstwo tym większe będą realne oszczędności podatkowe a tym samym i większe zainteresowanie fiskusa. Może więc warto podejść do opracowywania nowych regulacji z drugiej strony i przeanalizować sytuacje przedsiębiorców odpowiadając na pytanie, dlaczego muszą oni szukać np. oszczędności za granicą. Może lepiej byłoby, wzorem innych państw, podjąć się modyfikacji systemu podatkowego organizując preferencyjne warunki prowadzenia działalności przy jednoczesnym uszczelnianiu systemu podatkowego. Czy nie lepszą drogą byłoby stworzenie raju podatkowego we własnym kraju proponując atrakcyjne warunki powadzenia działalności tak, aby przedsiębiorcy nie byli zainteresowani migracją za granice. Oczywiście trudno obwiniać Ministerstwo Finansów za chęć walki z agresywnymi metodami optymalizacji, poprzez wdrażanie przepisów unijnych, do czego zresztą Polska, jako kraj wspólnoty jest zobowiązana. Miejmy jednak nadzieję, że wprowadzone przepisy nie naruszą fundamentalnych zasad wykonywania zawodu
doradcy podatkowego, czy radcy prawnego (w tym tajemnicy zawodowej), jako zawodu zaufania publicznego Ponadto przyczynią się do budowy poczucia sprawiedliwości wśród obywateli, wzmocnienia równych zasad konkurencji oraz wyeliminowania lub znacząco ograniczenia niepożądanych praktyk w obszarze prawa podatkowego.

Ministerstwo Finansów odpowiada na pytania:
Czy ulga na działalność badawczo-rozwojową podlega
raportowaniu ?
Inwestowanie w innowacyjność czy działalność badawczorozwojową jest uzasadnione biznesowo. To, że takie inwestycje są premiowane podatkowo, jest decyzją ustawodawcy. Dlatego nie jest uzgodnieniem w rozumieniu przepisów o schematach podatkowych to, że podatnik, który ze względów biznesowych poniósł określone wydatki, a następnie korzysta z przyznanych mu przez ustawodawcę uprawnień do dodatkowego odliczenia. Natomiast schematem mogłoby być ukształtowanie inwestycji wyłącznie pod podatkowe preferencje. W takiej sytuacji można mówić o spełnieniu kryterium głównej korzyści, choć nie jest to jeszcze samodzielna przesłanka do raportowania. Do raportowania nie zobowiązuje skorzystanie z ulgi, tylko podjęcie decyzji, która nie jest motywowana ekonomicznie, ale podatkowo. Jeśli podatnik prowadzi np. działalność badawczorozwojową bez uprzedniej analizy ulgi w podatku dochodowym na taką działalność, a dopiero po jakimś czasie zda sobie sprawę, że może z niej korzystać – to nie musi nic raportować. Jeśli natomiast rozpocznie taką działalność, mając na uwadze jedynie możliwości skorzystania z tej ulgi – podlega obowiązkowi raportowania.

Czy samozatrudnienie to schemat podatkowy ?
Samozatrudnienie nie jest samo w sobie czymś nagannym. Jest bardzo dużo sytuacji, w których będzie to właściwa forma prawna zarobkowania, odpowiadająca temu, czym dana osoba rzeczywiście się zajmuje. Weźmy np. freelancerów, czyli osoby wykonujące wolne zawody. Jest naturalne, że takie osoby nie są zatrudniane na podstawie umowy o pracę, tylko – kolokwialnie mówiąc – łapią różne zlecenia i wykonują je dla różnych podmiotów. Co innego jednak, gdy ktoś jest sztucznie zatrudniany na zasadzie samozatrudnienia mimo braku niezależności i ryzyka gospodarczego pod kierownictwem i przy pełnym podporządkowaniu jednemu podmiotowi, lub też nakazuje się własnym pracownikom powoływać działalność gospodarczą, by następnie korzystać z ich usług w ramach tzw. samozatrudnienia. Słowem, gdy samozatrudnienie nie odzwierciedla treści ekonomicznej wykonywanych zadań, tylko jest sposobem na optymalizację podatkową, wówczas możemy mieć do czynienia ze schematem podatkowym.

 

Jeśli spodobał się Państwu powyższy artykuł i są Państwo zainteresowani innymi ciekawymi tematami związanymi z bieżącymi zmianami w prawie podatkowym i nie tylko, zapraszamy do prenumeraty naszego biuletynu  i zasubskrybowania naszego bloga.

Leave a Reply

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Related Post